Tổng quan thuế TNCN

Thuế thu nhập cá nhân (thuế TNCN) là loại thuế trực thu đánh vào thu nhập của cá nhân có nguồn thu nhập phát sinh tại Việt Nam hoặc từ Việt Nam. Năm 2025, với nhiều thay đổi trong quy định quản lý thuế và việc áp dụng hóa đơn điện tử, cá nhân trong các lĩnh vực như IT, bất động sản, tài chính, giáo dục, thương mại điện tử… cần hiểu rõ cách tính thuế TNCN, quyền lợi giảm trừ và các quy định mới nhất để tránh rủi ro và tuân thủ đúng pháp luật.

Thuế TNCN là gì? Đối tượng áp dụng và nguyên tắc tính thuế

Theo Điều 2 và Điều 3 của Luật Thuế TNCN sửa đổi năm 2014, cá nhân cư trú và không cư trú tại Việt Nam đều là đối tượng chịu thuế TNCN nếu có phát sinh thu nhập từ các nguồn:

• Thu nhập từ tiền lương, tiền công
• Thu nhập từ kinh doanh (tự doanh, hộ cá thể)
• Thu nhập từ chuyển nhượng bất động sản, chuyển nhượng vốn
• Thu nhập từ trúng thưởng, bản quyền, quà tặng…

Cá nhân cư trú (có mặt tại Việt Nam >= 183 ngày/năm) được tính thuế theo biểu lũy tiến từng phần, còn cá nhân không cư trú áp dụng thuế suất cố định 20% trên toàn bộ thu nhập phát sinh tại Việt Nam.

Cách tính thuế thu nhập cá nhân theo biểu lũy tiến 2025

Với cá nhân cư trú có thu nhập từ tiền lương, tiền công, thuế thu nhập cá nhân (thuế TNCN) được tính theo biểu thuế lũy tiến từng phần, tức là mỗi phần thu nhập nằm trong các ngưỡng khác nhau sẽ chịu mức thuế suất tương ứng, thay vì áp một mức cố định toàn phần.

Công thức tính như sau: Thuế TNCN phải nộp = (Thu nhập chịu thuế – Các khoản giảm trừ) × Thuế suất theo bậc

Cách tính này giúp đảm bảo nguyên tắc công bằng, người có thu nhập cao hơn sẽ nộp thuế nhiều hơn nhưng theo từng phần tăng dần, không cộng dồn.

Lưu ý: Đây là phần thu nhập sau khi đã trừ các khoản giảm trừ gia cảnh, bảo hiểm bắt buộc và các khoản đóng góp hợp pháp khác. Việc tính đúng số thuế từng bậc là yếu tố quan trọng trong quyết toán cuối năm để tránh nộp thiếu hoặc dư.

Các khoản giảm trừ thuế TNCN áp dụng năm 2025

Khi tính thuế thu nhập cá nhân (thuế TNCN), người nộp thuế được phép khấu trừ một số khoản nhằm đảm bảo công bằng và phù hợp với khả năng đóng thuế thực tế. Các khoản giảm trừ này được quy định tại Điều 19, Luật Thuế TNCN và tiếp tục được áp dụng ổn định trong năm 2025.

Cụ thể như sau:

• Giảm trừ gia cảnh cho bản thân người nộp thuế:
  Mức giảm trừ cố định là 11 triệu đồng/tháng, tương đương 132 triệu đồng/năm.

• Giảm trừ cho người phụ thuộc:
  Mỗi người phụ thuộc đủ điều kiện (con nhỏ, cha mẹ già, vợ/chồng không có thu nhập…) được giảm trừ 4,4 triệu đồng/tháng, tương đương 52,8 triệu đồng/năm. Người phụ thuộc phải được đăng ký đúng quy trình và có mã số thuế cá nhân.

• Các khoản bảo hiểm bắt buộc:
  Bao gồm bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế (BHYT), bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) do người lao động đóng theo quy định của pháp luật. Đây là phần được trừ trước khi xác định thu nhập tính thuế.

• Các khoản đóng góp từ thiện, nhân đạo, khuyến học:
  Người nộp thuế có thể được trừ phần đóng góp cho các tổ chức được cấp phép nếu có chứng từ hợp lệ, như biên lai thu, quyết định tiếp nhận…

Các khoản giảm trừ này chỉ được tính khi có đầy đủ hồ sơ chứng minh hợp lệ và đúng thời hạn khai báo. Việc kê khai thiếu hoặc sai người phụ thuộc là lỗi phổ biến trong quyết toán thuế TNCN hiện nay.

Thuế TNCN cho từng ngành nghề: đặc điểm và lưu ý riêng

Ngành công nghệ thông tin (IT): Thuế TNCN cho kỹ sư và nhân sự dự án

Đối với kỹ sư lập trình, tester hay quản lý dự án trong ngành công nghệ thông tin, thu nhập thường bao gồm lương cố định và các khoản thưởng theo quý hoặc theo tiến độ dự án. Đặc thù của ngành này là khoản thưởng thường không ổn định, có thể phát sinh theo tình huống, dễ khiến người lao động bỏ sót khi kê khai thuế TNCN.

Ngoài ra, doanh nghiệp có thể chưa khấu trừ đầy đủ phần thưởng ngoài hợp đồng hoặc không chủ động quyết toán phần này, buộc cá nhân phải tự tính toán và hoàn tất nghĩa vụ thuế với cơ quan thuế. Một lỗi phổ biến là quên trừ bảo hiểm xã hội bắt buộc khi tính thu nhập chịu thuế, dẫn đến sai số đáng kể.

Ngành bất động sản: Tách biệt thuế TNCN từ hoa hồng và thuế chuyển nhượng

Với môi giới, nhân viên kinh doanh bất động sản, thu nhập thường đến từ hoa hồng giao dịch — một khoản không cố định, có thể lên đến hàng chục triệu đồng/lần. Về nguyên tắc, thuế TNCN từ khoản hoa hồng này được tính như lương công, tức là áp biểu lũy tiến từng phần.

Tuy nhiên, nếu cá nhân trực tiếp đứng tên mua bán bất động sản, phần thu nhập từ giao dịch sẽ chịu thuế chuyển nhượng bất động sản, áp mức cố định 2% trên giá hợp đồng. Việc nhầm lẫn giữa hai loại thuế này có thể khiến nhiều nhân viên hoặc nhà đầu tư kê khai sai, thậm chí bị xử phạt.

Freelancer, content creator và ngành sáng tạo

Những người làm việc tự do trong các lĩnh vực như viết nội dung, thiết kế đồ họa, làm video hoặc chạy quảng cáo thường không ký hợp đồng lao động chính thức. Trong trường hợp này, doanh nghiệp chi trả thường khấu trừ 10% thuế TNCN tại nguồn nếu khoản chi trả trên 2 triệu đồng/lần.

Với người có thu nhập thấp, việc bị khấu trừ 10% có thể dẫn đến nộp thuế cao hơn thực tế. Vì vậy, cá nhân cần tự quyết toán thuế TNCN vào cuối năm để được hoàn lại phần nộp thừa. Ngoài ra, freelancer nên chủ động đăng ký mã số thuế cá nhân và người phụ thuộc (nếu có) để được hưởng các mức giảm trừ hợp lý.

Ngành tài chính, ngân hàng

Thu nhập của nhân viên trong lĩnh vực ngân hàng – tài chính thường gồm nhiều cấu phần như lương, thưởng theo hiệu suất, hoa hồng, hỗ trợ phúc lợi, và đôi khi cả cổ tức từ đầu tư nội bộ. Một số khoản này doanh nghiệp không khấu trừ trước, buộc người lao động tự kê khai khi quyết toán thuế TNCN.

Không ít trường hợp, các khoản thưởng bằng cổ phiếu, trái phiếu được coi là “quyền lợi nội bộ”, nhưng về mặt pháp luật vẫn là thu nhập chịu thuế. Nếu không kê khai đúng, cá nhân dễ bị truy thu khi thanh tra thuế.

Ngành giáo dục

Nhiều giảng viên, giáo viên có thêm thu nhập từ việc dạy thêm, thỉnh giảng ngoài giờ. Nếu các khoản này không nằm trong hợp đồng lao động chính thức, đơn vị thuê thường khấu trừ thuế TNCN 10% tại nguồn, ngay cả khi thu nhập cả năm của cá nhân dưới mức phải nộp thuế.

Do đó, giảng viên cần quyết toán thuế cuối năm để được xét hoàn thuế. Một tình huống thực tế là giảng viên chỉ có tổng thu nhập khoảng 120 triệu/năm nhưng vẫn bị trừ 10% suốt cả năm do không cung cấp đầy đủ hồ sơ miễn trừ.

Ngành thương mại điện tử

Với sự phát triển mạnh mẽ của các nền tảng như Shopee, Lazada, TikTok Shop hay affiliate marketing, nhiều cá nhân đang kiếm thu nhập qua mạng mà không ký hợp đồng với bất kỳ tổ chức nào. Tuy nhiên, kể từ năm 2023, Tổng cục Thuế đã kết nối dữ liệu với ngân hàng và sàn thương mại điện tử, cho phép xác định thu nhập của cá nhân thông qua tài khoản nhận tiền và mã số thuế.

Với thu nhập từ bán hàng, tiếp thị liên kết hoặc sáng tạo nội dung trên nền tảng số, người lao động cần tự kê khai thuế TNCN, đồng thời đăng ký ngành nghề kinh doanh và mã số thuế nếu phát sinh thường xuyên. Việc không khai báo có thể bị truy thu thuế, tiền phạt và tiền chậm nộp khi phát hiện.

Case thực tế: Cách tính thuế TNCN ngành IT với thưởng dự án

Để minh họa rõ hơn cách tính thuế thu nhập cá nhân (thuế TNCN) theo biểu lũy tiến từng phần, hãy cùng xem xét tình huống cụ thể của anh Minh – một kỹ sư lập trình đang làm việc tại TP.HCM.

Thông tin thu nhập và hoàn cảnh

• Mức lương cố định: 30 triệu đồng/tháng

• Thưởng dự án quý: 60 triệu đồng

• Người phụ thuộc: Có 1 con nhỏ (đã đăng ký mã số thuế phụ thuộc)

• Tỷ lệ trích bảo hiểm bắt buộc: 10,5% mức lương (tương ứng 3,15 triệu/tháng)

Tổng thu nhập trong quý của anh Minh là:
(30 triệu x 3) + 60 triệu = 150 triệu đồng

Các khoản giảm trừ thuế TNCN áp dụng

• Giảm trừ cho bản thân: 11 triệu x 3 = 33 triệu đồng

• Giảm trừ người phụ thuộc: 4,4 triệu x 3 = 13,2 triệu đồng

• Bảo hiểm bắt buộc: 3,15 triệu x 3 = 9,45 triệu đồng

Tổng giảm trừ: 33 + 13,2 + 9,45 = 55,65 triệu đồng

Thu nhập tính thuế

Thu nhập tính thuế TNCN = 150 triệu – 55,65 triệu = 94,35 triệu đồng

Đây là thu nhập tính thuế trong 3 tháng, nên trung bình mỗi tháng là:
94,35 triệu / 3 = 31,45 triệu đồng/tháng

Theo biểu thuế lũy tiến từng phần năm 2025, thu nhập này rơi vào bậc 4, có thuế suất từ 5% đến 20% tùy phần thu nhập.

Cách tính thuế cụ thể theo bậc

Thuế TNCN phải nộp trong quý = 4,64 triệu x 3 = khoảng 13,92 triệu đồng

Tuy nhiên, nếu anh Minh có phần thưởng chưa được khấu trừ tại nguồn, hoặc doanh nghiệp chưa hỗ trợ quyết toán phần này, anh sẽ cần tự nộp trực tiếp qua hệ thống thuedientu.gdt.gov.vn để hoàn thành nghĩa vụ thuế đúng hạn.

Cập nhật mới năm 2025 về thuế TNCN: Những điểm đáng chú ý

Bước sang năm 2025, người nộp thuế thu nhập cá nhân (thuế TNCN) cần lưu ý một số thay đổi về chính sách và công nghệ quản lý thuế nhằm siết chặt minh bạch, công bằng và tiện lợi hơn trong kê khai:

• Hóa đơn điện tử bắt buộc khi chi trả lương, thưởng: Các doanh nghiệp từ năm 2025 buộc phải phát hành hóa đơn điện tử đối với khoản chi lương, thưởng có tính chất thu nhập chịu thuế. Điều này giúp cơ quan thuế dễ dàng theo dõi và truy xuất dữ liệu thu nhập cá nhân để đối chiếu khi quyết toán.

• Mã số định danh cá nhân trở thành mã số thuế duy nhất: Từ 2024, ngành thuế đã triển khai việc sử dụng mã định danh cá nhân (số CCCD 12 số) thay cho mã số thuế. Năm 2025 chính thức áp dụng đồng bộ, giúp người nộp thuế không cần đăng ký lại và dễ quản lý hơn.

• Đề xuất tăng mức giảm trừ gia cảnh cho bản thân: Theo Dự thảo sửa đổi Luật Thuế TNCN đang được thảo luận, mức giảm trừ bản thân có thể tăng từ 11 triệu lên 15 triệu đồng/tháng. Tuy nhiên, đề xuất này chưa được Quốc hội thông qua trong năm 2025, nên mức giảm trừ hiện hành vẫn giữ nguyên.

Nguồn tham khảo: Cổng thông tin Tổng cục Thuế, Dự thảo Luật Thuế TNCN 2024 – Bộ Tài chính.

So sánh quy định mức giảm trừ thuế TNCN qua các năm

Một trong những yếu tố then chốt ảnh hưởng đến số tiền thuế TNCN phải nộp là mức giảm trừ gia cảnh. Qua các năm, mức này đã có sự điều chỉnh, tuy nhiên vẫn chưa tương xứng với tốc độ tăng giá sinh hoạt.

Dù mức giảm trừ thuế TNCN đã có cải thiện theo thời gian, nhưng hiện tại vẫn chưa phản ánh đầy đủ sự biến động chi phí sống, đặc biệt tại các thành phố lớn. Năm 2025 vẫn đang áp dụng mức giảm trừ theo quy định từ năm 2020.

Kết luận

Trong bối cảnh quy định thuế ngày càng minh bạch và số hóa, việc hiểu đúng cách tính thuế TNCN theo từng ngành nghề không chỉ giúp cá nhân tránh rủi ro pháp lý, mà còn giúp doanh nghiệp thực hiện nghĩa vụ khấu trừ – kê khai – quyết toán một cách chính xác và tiết kiệm chi phí.

Từ năm 2025, với việc bắt buộc áp dụng hóa đơn điện tử khi chi trả lương, thưởng, và mã số định danh cá nhân thay thế hoàn toàn mã số thuế, hệ thống thuế đang dần tự động hóa và dễ đối chiếu hơn. Chính vì vậy, việc cập nhật chính sách thuế TNCN thường xuyên là điều mà mọi người lao động, kế toán viên và nhà quản lý cần ưu tiên.

Nếu bạn đang cần rà soát lại hồ sơ thuế, tối ưu khấu trừ hoặc hỗ trợ quyết toán thuế TNCN theo đặc thù từng ngành nghề như công nghệ, tài chính, bất động sản hay freelancer – hãy để MAN – Master Accountant Network đồng hành cùng bạn.

Đọc thêm hướng dẫn chính thức từ Tổng cục Thuế – Hướng dẫn thuế TNCN 2025 để nắm rõ quy định mới nhất.